Bemowo Piskie, wrzesień 2004 r.
Przedszkolak, awansując na pierwszoklasistę, przekracza pierwszy próg szkolny. Kończąc ten etap edukacji, przejdzie do etapu następnego, a potem zostanie gimnazjalistą, licealistą, a może nawet studentem. Do pokonania ma wiele progów. Czasami przejdzie je szybko, bez trudu, ale bywa, że się potknie i nie będzie chciał iść dalej / fobia szkolna /. Pojawią się trudności, bo to, co nowe, nieznane, często burzy poczucie bezpieczeństwa, stabilizacji, wywołuje zaburzenia emocjonalne, a wszyscy wiemy, że pierwszy kontakt ze szkołą, pierwsze doświadczenia znacznie wpływają na dalszą karierę szkolną ucznia i dalsze losy człowieka. Edukacja wczesnoszkolna jest zintegrowaną całością, nie ma aktywności preferowanej czy dominującej. Wszystkie mają dla dziecka jednakowe znaczenie, bo świat jest jeden, a dziecko poznaje go w sposób aktywny, łącząc różne procesy. Edukacja wczesnoszkolna polega więc na łączeniu różnych rodzajów aktywności, co oznacza, że dziecko działa poprzez różnorodne formy, przeżywa i rozwiązuje problemy, odkrywa nowe zjawiska i fakty, a w efekcie przyswaja wiedzę. Nauczyciel- mając wysokie kompetencje i merytoryczną wiedzę- właściwie stymuluje rozwój dziecka, stwarza warunki do aktywności odpowiednie do wieku i potrzeb uczniów, wyzwala ekspresję, rozwija wyobraźnię, intuicję, pomaga nawiązywać kontakty z rówieśnikami i uczy, pokazuje, jak w prawidłowy sposób reagować i wyrażać swoje emocje. Zajęcia w klasach młodszych przybierają postać zabaw twórczych, zabaw poszukujących, gier dydaktycznych, są eksperymentem, a dziecko mówi, działa, tworzy, improwizuje, obserwuje, uczy się od innych. Celem działań nauczyciela jest stworzenie bazy wyjściowej /wiedzy, umiejętności, chęci, postaw/ do dalszego zdobywania wiedzy przez ucznia. Dziecko po ukończeniu klasy trzeciej nagle musi opuścić to bezpieczne środowisko, przechodząc do drugiego etapu edukacji. W jego odczuciu pozbawione zostaje, dającej bezpieczeństwo, ochrony ze strony znanego sobie dobrze opiekuna-wychowawcy. Pojawiają się nowi nauczyciele, nowy /inny/ sposób uczenia się, nowa organizacja nauki i w końcu nowy sposób oceniania. Zmiany te trudne są zarówno dla ucznia, jak i jego rodziców, a także samych nauczycieli. Jak to złagodzić, jak płynnie pokonać ten niełatwy próg ? Poniżej przedstawiam kilka propozycji działalności dydaktyczno-wychowawczej w wybranych obszarach .
NOWY SPOSÓB UCZENIA SIĘ
Zmiany związane z przejściem do klasy czwartej.
1. Nieuchronne : · zwiększenie obciążenia nauką, · nowy sposób korzystania z podręcznika szkolnego.
2. Możliwe: · inna rola nauczyciela, · zwiększenie wymiaru prac domowych.
Co może pomóc dzieciom pokonać próg szkolny?
W klasie trzeciej: · ćwiczenie czytania ze zrozumieniem i umiejętności samodzielnej pracy z tekstem, · ćwiczenie umiejętności korzystania z różnych źródeł wiedzy, · ćwiczenie umiejętności prezentacji różnych zagadnień na podstawie zgromadzonych materiałów.
W klasie czwartej: · zwiększenie rangi działalności twórczej uczniów, · maksymalne ograniczenie roli podręcznika na rzecz aktywności nauczyciela, · wprowadzenie okresu adaptacyjnego, przeznaczonego na naukę korzystania z podręcznika, · monitorowanie przez wychowawcę klasy wymiaru zadawanych prac domowych, · rezygnacja z odpytywania przy tablicy; możliwie najczęstsze ocenianie za pracę twórczą i pracę na lekcji.
NOWI NAUCZYCIELE Zmiany związane z przejściem do klasy czwartej.
1. Nieuchronne: · zwiększenie liczby nauczycieli, · spotkanie nowych, nieznanych ludzi, · odmienna rola i sposób pracy wychowawcy klasy.
2. Możliwe: · zróżnicowanie wymagań i sposobu ich egzekwowania przez poszczególnych nauczycieli.
Co może pomóc dzieciom pokonać próg szkolny? W klasie trzeciej: · hospitowanie lekcji w klasie czwartej przez wychowawcę klasy trzeciej, · hospitowanie lekcji w klasie trzeciej przez nauczycieli klas starszych, · zapoznanie uczniów z przyszłymi nauczycielami – organizacja imprez dla uczniów klasy trzeciej z udziałem nauczycieli klas starszych, a szczególnie przyszłego wychowawcy, · organizowanie zajęć dodatkowych dla trzecioklasistów przez przyszłych nauczycieli klasy czwartej, · integracja całej społeczności szkolnej: organizowanie wspólnych imprez klas młodszych i starszych, aby dzieci mogły poznać różnych nauczycieli, · przeprowadzenie spotkania wychowawcy klasy trzeciej z zespołem przyszłych nauczycieli – omówienie ocen opisowych i przekazanie spostrzeżeń wychowawczych, · przygotowanie informacji o nauczycielach klasy czwarte j /np. w formie gazetki/ dla trzecioklasistów .
W klasie czwartej: · powierzenie wychowawstwa klasy czwartej dotychczasowemu wychowawcy z okresu nauczania zintegrowanego lub nauczycielowi mającemu znaczny wymiar godzin zajęć w klasie, · maksymalne ograniczenie liczby nauczycieli / np. jeden nauczyciel języka polskiego i historii, plastyki i muzyki, plastyki i techniki /, · zorganizowanie warsztatów umiejętności wychowawczych dla nauczycieli mających wykształcenie przedmiotowe, · ustalenie jednolitego /klasowego lub szkolnego/ systemu formułowania wymagań edukacyjnych i oceniania osiągnięć uczniów.
NOWA ORGANIZACJA NAUKI Zmiany związane z przejściem do klasy czwartej.
1. Nieuchronne: · wprowadzenie systemu lekcyjnego, · podział na przedmioty nauczania, · zwiększony wymiar godzin zajęć obowiązkowych. Możliwe: · utrata własnej sali lekcyjnej – przenoszenie się z sali do sali w czasie przerw między zajęciami.
Co może pomóc dzieciom pokonać próg szkolny? W klasie trzeciej: · stopniowe wprowadzanie systemu lekcyjnego /podział na jednostki lekcyjne i przedmioty nauczania/ w klasie trzeciej, np. raz w tygodniu albo przez jeden miesiąc/, · organizowanie lekcji prowadzonych przez nauczycieli nauczania blokowego, · zapoznanie rodziców trzecioklasistów ze zmianami w organizacji nauki, związanymi z przejściem dzieci do klasy czwartej, · integracja całej społeczności szkolnej: organizowanie wspólnych imprez klas młodszych i starszych.
W klasie czwartej: · współpraca nauczycieli różnych przedmiotów; ujednolicenie sposobu stawiania i egzekwowania wymagań edukacyjnych, · integracja treści nauczania w blokach tematycznych, stosowanie aktywnych metod nauczania, · równomierne rozłożenie liczby godzin w tygodniowym planie zajęć obowiązkowych, · wprowadzenie ścieżek międzyprzedmiotowych o charakterze wychowaw – czym, · wydłużenie przerw międzylekcyjnych, stwarzanie możliwości aktywnego spędzania czasu w czasie przerw, · prowadzenie większości zajęć danej klasy w jednej sali lekcyjnej. NOWY SPOSÓB OCENIANIA Zmiany związane z przejściem do klasy czwartej.
1. Nieuchronne: · nowy sposób oceniania klasyfikacyjnego.
2. Możliwe: · nowy sposób oceniania bieżącego, · zróżnicowanie sposobów oceniania przez nauczycieli.
Co może pomóc dzieciom pokonać próg szkolny? W klasie trzeciej: · hospitowanie lekcji w klasie czwartej przez wychowawcę klasy trzeciej, · hospitowanie lekcji w klasie trzeciej przez nauczycieli klas starszych, · wprowadzenie oceniania bieżącego punktowanego /cyfrowego/ obok ocen opisowych, · wprowadzenie samooceny dziecka wyrażonej stopniem /oswajanie ze stopniem/, · podawanie do wiadomości uczniów wymagań edukacyjnych.
W klasie czwartej: · dokładne określenie wymagań edukacyjnych i podawanie ich do wiadomości uczniów i ich rodzicom, · określanie zasad oceniania, podanie ich do wiadomości uczniów i ich rodziców oraz respektowanie ich w praktyce przez nauczycieli, · wprowadzenie miesięcznego okresu adaptacyjnego, bez wystawiania ocen negatywnych, · stosowanie złagodzonych zasad oceniania w pierwszym semestrze /np. wystawianie złych ocen ołówkiem/, · stworzenie możliwości poprawienia ocen, · stosowanie równolegle oceny opisowej i punktowej w pierwszym semestrze, · wprowadzenie opisowej oceny zachowania ucznia obok oceny obowiązującej w klasach starszych.
__________________________________ LITERATURA :J. Pytlak, G. Rura, E. Strzelczak, Szkolne progi i bariery, Nauczanie Zintegrowane 3/2003, MAC EDUKACJA S.A. .
Opracowały:
mgr Barbara Dąbrowska mgr Bogumiła Bogdańska
|